Regioni u kojima posluje Evropska banka za obnovu i razvoj (EBRD) već su imali više gubitaka radnih mjesta i zatvaranja preduzeća u prvoj polovini godine pandemije koronavirusa nego poslije globalne finansijske krize 2008-2009. kaže se u istraživanju koje su EBRD i ifo institute nezavisna istraživačka grupa sa sjedištem u Minhenu, sproveli.
Teret krize 2020. godine, kako se dodaje, takođe nesrazmjerno snose oni sa nižim nivoom obrazovanja i prihoda.
Rezultati, zasnovani na istraživanju gotovo 40 000 ljudi sprovedenom u avgustu 2020. godine, objavljeni su danas u okviru izvještaja EBRD-a o Regionalnim ekonomskim izgledima. On upoređuje efekte pandemije na osam ekonomija iz regiona EBRD – Bjelorusiju, Egipat, Grčku, Mađarsku, Poljsku, Srbiju, Tursku i Ukrajinu – sa njenim uticajem na šest naprednih evropskih ekonomija (Francuska, Njemačka, Italija, Holandija, Španija i Švedska).
Ekonomski efekti krize Covid-19 bili su znatno akutniji u zemljama EBRD-a nego u naprednoj Evropi, pokazuje studija.
Ona otkriva da 73 odsto ispitanika u regijama EBRD-a kaže da ih je lično pogodila kriza Covid-19, u poređenju sa samo 41 odsto u naprednoj Evropi, gdje su podsticajni paketi mahom bili veći.
Petnaest odsto ispitanika u regionima EBRD-a izgubilo je posao – više nego dvostruko više od nivoa u naprednim ekonomijama. Zatvaranje porodičnih preduzeća je takođe bilo mnogo češće u regionima EBRD-a (pogađajući 15 procenata domaćinstava u poređenju sa 2 procenta u naprednoj Evropi).
“Teret krize Covid-19 nesrazmjerno su snosili oni sa nižim nivoom obrazovanja i nižim nivoom prihoda, mjereno prije pandemije. Mladi i oni koji rade u manjim firmama takođe su češće izgubili posao kao rezultat pandemije. U regionima EBRD-a, oni koji su radili u javnom sektoru ili državnim preduzećima prije krize takođe su imali manje šanse da ostanu bez posla od onih koji rade u privatnom sektoru”, navodi se u saopštenju EBRD.
Ovi pokazani prosjeci prikrivaju značajne razlike u regionima EBRD-a: gubici radnih mjesta kretali su se između 9 procenata u Bjelorusiji i 23 procenta u Egiptu. Zatvaranje porodičnih preduzeća bilo je rjeđe u Mađarskoj, Poljskoj i Grčkoj (pogađa oko 6 procenata domaćinstava), ali je rasprostranjenije u Egiptu (pogađa trećinu domaćinstava), kao i u Turskoj.
Istraživanje takođe upoređuje ovogodišnju krizu sa ekonomskim uticajem globalne finansijske krize 2008-2009. Nalazi EBRD-ifo Instituta upoređuju se sa nalazima posebnog kriznog modula istraživanja „Život u tranziciji“ iz 2010. godine, sličnog reprezentativnog istraživanja domaćinstava koje su sprovele EBRD i Svjetska banka. Važno je napomenuti da istraživanje iz avgusta 2020. godine samo otkriva rani uticaj trenutne krize, dok je istraživanje Život u tranziciji, sprovedeno krajem 2010. godine, obuhvatilo ukupan uticaj globalne finansijske krize tokom naredne dvije godine.
“Izgleda da su gubici radnih mjesta, a posebno zatvaranje preduzeća, rasprostranjeniji nego poslije krize 2008-2009. Čini se da su politike kao što su podsticajne šeme vlade, donekle pomogle. Smanjenje i obustave zarada sada su rjeđe. Ljudi u regionu su se do sada više oslanjali na dopunski rad nego u 2008-2010. Otprilike petina ispitanika u regionima EBRD-a kaže da su povećali broj sati na postojećem poslu. Sličan udio je onih koji kažu da su započeli drugi posao”, navode iz EBRD.
Odražavajući kombinaciju vladine podrške i povećanog dopunskog rada, potrošnja domaćinstava do sada je manje opala u prvih šest mjeseci ove krize. Otprilike petina domaćinstava smanjila je potrošnju osnovnih potrepština, a preko 40 procenata smanjilo je potrošnju luksuzne robe u regionima EBRD-a – više nego dvostruko u odnosu na udio u naprednim ekonomijama, ali ispod nivoa viđenog prije deset godina.
