Vlada Crne Gore je usvojila rekordno visoki budžet za 2023. godinu u iznosu od 2,8 milijardi eura, kojim je planirano povećanje plata u javnom sektoru, penzija i drugih socijalnih davanja. Na drugoj strani izostali su rezovi, štednja, optimizacija, smanjenje diskrecione i nenamjenske potrošnje.
Zbog toga istraživač javnih politika Instituta alternativa Marko Sošić za Radio Slobodna Evropa (RSE) kaže da je budžet populistički jer sadrži uglavnom troškove, a ne predviđa nove izvore prihoda:
“Ekonomski populizam nije nešto apstraktno, jer ga je registrovala i Svjetska banka u svom izvještaju o Crnoj Gori. Upozoreno je da su jedan od najvećih fiskalnih rizika po Crnu Goru upravo nepromišljeni zakonski akti bez dovoljno razrađenih projekcija uticaja”, naveo je on.
Sošić konstatuje da bez racionalizacije javne potrošnje sve vodi većem zaduženju:
“Suštinski, mi ne stvaramo novu vrijednost, već preraspoređujemo ono što već imamo. Zarade u javnom sektoru i državnoj upravi će biti 627 miliona eura, što je za 100 miliona eura više nego 2021. godine. Niko više ne govori o uštedama, smanjenju broja zaposlenih, već kako ćemo kupiti socijalni mir”, rekao je on.
Ministar finansija Aleksandar Damjanović za RSE odbacuje tvrdnju da je budžet populistički, ocjenjujući ga socijalno odgovornim.
“Budžet čuva nivo životnog standarda i realan iznos socijalnih davanja. Veoma je sličan sa budžetima u regionu i širom Evropske unije, jer su međunarodne okolnosti takve da životni standard mora imati prioritet”, naveo je Damjanović u odgovoru na pitanja RSE.
I premijer Dritan Abazović je optimista po pitanju budžeta za 2023. godinu procjenjujući da će ekonomija Crne Gore rasti više od 7 posto.
“Državna kasa ima sada 200 miliona eura u depozitima. Tako da građani mogu da budu relaksirani. Imamo novac za servisiranje svih potreba građana ukoliko dođe do nepredviđenih šokova”, rekao je on.
Vlada koja je u avgustu izgubila povjerenje u parlamentu, budžetom je predvidjela da će joj nedostajati 705 miliona eura. Za isplate penzija i socijalnih davanja predviđeno je 785 miliona eura, što je značajno više nego do sada.
Budžet za 2023. vs. projekat “Evropa sad”
Povećavanjem tekuće potrošnje, odnosno povećanjem plata, penzija i socijalnih davanja za gotovo sve kategorije, pokušava se odgovoriti na izazov koji je prošle godine donio projekat “Evropa sad”, smatra Marko Sošić.
“Projekat ‘Evropa sad’ je podigla nivo obećanja, u smislu da se od državnog budžeta očekuje direktan boljitak za građane. I čini se da se ovim budžetom pokušava parirati, ali je teško takmičiti sa ‘Evropa sad'”, navodi Sošić.
Projekat je nastao u vrijeme Vlade Zdravka Krivokapića koja je oborena u februaru ove godine. Autori “Evropa sad” su tadašnji ministri finansija i ekonomije Milojko Spajić i Jakov Milatović.
Projekom “Evropa sad” povećane su plate zaposlenima, minimalna sa 250 na 450 eura, a prosječna sa 500 na 750 eura, tako što je ukinuto plaćanje obaveznog zdravstvenog osiguranja državi i preliveno na plate zaposlenih.
To je dovelo do problema u snabdijevanju ljekovima i medicinskim materijalom. Ministar zdravlja Dragoslav Šćekić je u septembru, saopštio da je stanje alarmantno i da je projekat “Evropa sad” ugrozio zdravstveni sistem.
Na probleme do kojih je doveo program “Evropa sad” ukazao je i ministar Damjanović, navodeći da je ukidanje obaveznog osiguranja zločin prema zdravstvenom sistemu.
“Planiraju se nepostojeći prihodi, razvaljuje se sistem Fonda zdravstva, penzioneri ostaju zgaženi, opštinama na sjeveru moramo da dotiramo 50 miliona eura i podstiče se siva ekonomija”, naveo je on.
Bez obzira na kritike Spajić i Milatović koji su osnovali stranku “Evropa sad” i na nedavnim lokalnim izborima su ostvarili odličan rezultat.
Na izborima u Podgorici su pretekli partije sadašnje parlamentarne većine, predvođene proruskim Demokratskim frontom, Demokratama i GP Ura premijera Dritana Abazovića.
Spajić i Milatović su najavili da je spreman projekat “Evropa sad 2”, te da će nakon sljedećih parlamentarnih izbora, “prosječna plata biti 1.000 eura, minimalna penzija 450 eura, a ostvariće se i puna zaposlenost”.
Spajić: Prosječna plata od 1.000 eura je realan cilj
Milojko Spajić odbacuje za RSE tvrdnje da je ovo obećanje motivisano mogućim izborima, konstatujući da su mnogi u početku sumnjali i u prvi program “Evropa sad”.
Spajić kaže da je i “Evropa sad 2” realan cilj:
“Ne radi se o početku predizborne kamapanje, već o realnom i održivom programu, koji je već osmišljen i pripremljen”, istakao je on.
Spajić dodaje da će to zahtijevati izmjenu velikog broja zakona i reforme poreske politike, penzijskog i sistema socijalne zaštite, tržišta i drugo.
Komentarišući optužbe da je projekat “Evropa sad” već napravio niz problema u budžetu, Spajić kaže da svi makroekonomski i fiskalni indikatori pokazuju da je program uspio.
“Javne finansije su dodatno ojačane. To je vidljivo kroz bruto naplatu javnih prihoda koji su preko 150 miliona veći od planiranih. Zahvaljujući tom programu Crna Gora će u ovoj godini biti najbrže rastuća ekonomija u Evropi”, zaključuje Spajić.
U međuvremenu, prema zvaničnim podacima, inflacija iznosi 17 posto.
Vlada bez podrške određuje budžet Skupštini
Analitičar Marko Sošić navodi još jedan paradoks kada je u pitanju budžet za 2023. godinu.
Vlada koja je izgubila povjerenje daje budžet na izglasavanje parlamentu koji je već rekao da nema povjerenja u rad Vlade, navodi Sošić:
“To povlači pitanje šta će poslanici dodatno uraditi budžetu? Plašim se ništa dobro. Rukovodeći se prethodnim iskustvom, poslanici su se takmičili ko više ‘voli’ građane, tako što su povećavali socijalna davanja bez procjene efekata”, istakao je on.
Sošić zaključuje da će sve to doći na teret građana.
Nakon promjene vlasti 2020. godine prva Vlada premijera Zdravka Krivokapića, za većinu budžetskih problema optuživala je prethodnu vlast Demokratske partije socijalista predsjednika Mila Đukanovića.
Nakon 14 mjeseci oborena je Krivokapićeva Vlada. Nova manjinska premijera Dritana Abazovića adresirala je dio krivice za ekonomske probleme upravo na program “Evropa sad” Krivokapićeve Vlade.
Tri mjeseca kasnije i Abazovićevoj Vladi je izglasano nepovjerenje. Kako iz političkih razloga nije došlo do formiranja nove Vlade, Abazovićeva Vlada je, iako u takozvanom tehničkom mandatu, predlagač budžeta.
Neizvjesnu ekonomsku situaciju u Crnoj Gori prati i politička kriza. Opozicione stranke predvođene DPS-om Mila Đukanovića zahtijevaju održavanje parlamentarnih izbora.
Sa druge strane parlamentarna većina bezuspješno pokušava da formira novu Vladu u koju bi ušli Demokratski front, Demokrate, GP Ura i Socijalistička narodna partija.
Izvor: Radio Slobodna Evropa
