Energetska i finansijska kriza koje potresaju Evropu u direktnom su kauzalnom odnosu i ne mogu se posmatrati u potpunosti izolovano, ali paradoksalno zvuči činjenica da nas nizak nivo industralizacije donekle pošteđuje najnegativnijih efekata energetske krize, ističe u razgovoru za ” Dan viši analitičar “Sitibanka Aleksandar Vučinić.
“Evropska unija je prije rata u Ukrajini uvozila 40 odsto gasa iz Rusije, a sada je taj udio znatno redukovan. Veliki dio gasa koji EU uvozi koristi se kao proizvodni inputu industriji koja proizvodi izuzetno kapitalno i energetski intenzivne robe visoke dodatne vrijednosti. Takođe, dobar dio uvezenog gasa koristi se u svrhu proizvodnje električne energije. U novonastalim uslovima, EU je napravila veliki strateški zaokret i pokrenula e lektrane na ugalj i nuklearnu energiju. Cilj je da se kratkoročno upotreba gasa znatno redukujeu proizvodnji energije i rezidencijalnoj potrošnji pa da se ušteđeni gas preusmjeri u industriju kojoj je taj input prijeko potreban. Jasno je da se privreda EU u velikoj mjeri zasniva na industriji kojoj su neophodni energenti, pa jeuticaj energetske krize veoma snažan i ne odražava se samo na rezidenci jalnu potrošnju”, ističe Vučinić.
On navodi i da, nasuprot EU, Crna Gora nema razvijenu indutriju pa u tom pogleduuticaj energetske krize ne može biti srazmjerno destruktivan.
Cijene električne energije su na veoma visokom nivou na međunarodnoj berzi pa se to nužno i po automatizmu odražava i na Crnu Goru. Ipak, prema podacima MONSTAT-a, trgovinski bilans Crne Gore u pogledu električne energije za prvih šest mjeseci je pozitivan i iznosi 57,02 miliona eura. Takođe, Crna Gora ne proizvodi električnu energiju iz gasa, što je u trenutnim uslovima izuzetno pozitivno. Navedeni podaci govore u prilog činjenici da energetska kriza, nasuprot finansijskoj, ne može biti toliko razarajuća u Crnoj Gori kao u EU i da bez obzira na sve krucijalne nedostatke crnogorska energetika nije fatalno ranjiva. Naravno, nemoguće je previdjeti i “efekte prelivanja i potencijalne ad hok probleme koji bi uzurpirali energetski sistem” navodi Vučinić.
Vučinić ističe da u ovim veoma turbulentim okolnostima u svjetskim finansijskim mehanizmima dolazi do “preskakanja zupčanika” u ponekad neočekivanim aspektima.
“Inflacija je i ovdje pomrsila konce i poremetila čitav koncept pa su zbog povećanja kamatnih stopa obaveznice izgubile na vrijednosti, čime je u određenoj mjeri obezvrijeđen kolateral penzionih fondova. Centralna banka je pristupila kupovini obveznica kako bi im digla cijenu, što se smatra vanrednim i veoma riskantnim potezom. Finansijska kriza koja je trenutno na sceni prvenstveno je kriza u znaku inflacije, a ne ekonomske stagnacije. Premda je inflacija u eksponencijalnom rastu bez optimističnih izgleda za njeno skorije obuzdavanje, realni BDP na globalnom nivou za 2022. je u blagom porastu, prema podacima MMF-a”, kazao je Vučinić.
Kaže i da Njemačka bilježi skroman rast od 1,5, SAD 1,6, dok je Britanija na zavidnih 3,6 odsto. Crna Gora je uzimajući u obzir teške uslove na fanstastičnih 7,2 odsto rasta u odnosu na 2021.
“Važno je napomenuti da se realni BDP obračunava u odnosu na cijene proizvoda i usluga iz polazne 2021. te da u tom smislu nije “prenaduvan” zbog efekata inflacije. U isto vrijeme, inflacija u Crnoj Gori doseže 12,8 odsto, što je na nivou Eurozone. Dakle, inflatorna erupcija se ipak u dobroj mjeri suzbija rastom ekonomije, ali je dugoročni trend neizvjestan. Pretpostavlja se da zbog rasta cijena energenata i njihove slabije dostupnosti može doći do najnepoželjnijeg ekonomskog scenarija stagflacije visoke inflacije u kombinaciji sa ekonomskom stagnacijom i velikom nezaposlenošću, što bi društvo i privreda u velikoj mjeri osjetili. Takav scenario bi snažno pogodio Crnu Goru jer bi prouzrokovao skromnije turističke sezone i respektivno umanjene državne prihode”, zaključuje Vučinić.
Finansijska kriza poput savršene oluje
Vučinić ističe da se finansijska kriza u dobroj mjeri otela kontroli i funkcioniše u stanju savršene oluje.
– Ona je u dobroj mjeri indukovana energetskom krizom u jeku koje dolazi odluka OPEK-a da smanji proizvodnju sirove nafte za dva miliona barela dnevno, što će izazvati znatne skokove cijena naftnih derivata. Situacija
podfća na naftni embargo koji je OPEK uveo Zapadu zbog podrške Izraelu u Jom-Kipurskom ratu 1973. S obzirom na to da je ruska nafta izložena sankcijama a uz to i radikalno smanjenje proizvodnje nafte koje je najavio OPEK, može se očekivati dalji inflatorni skok koji neće zaobići ni Crnu Goru ističe Vučinić.
Izvor: Dan
