Pandemija kovida-19 uticala je snažno na povjerenje potrošača u Crnoj Gori, pokazujući najveći pad povjerenja među zemljama kandidatima za pristupanje Evropskoj uniji – nalaz je iz izvještaja Evropske komisije o indikatorima poslovnog ciklusa za prvi kvartal 2022. godine.
U ovom dokumentu, koji je obradio posebnu temu “Povjerenje potrošača u turbulentnim vremenima – slučaj zemalja kandidata”, ocijenjeno je da je privreda Crne Gore teško pogođena tokom pandemije koronavirusa, dok je početak rata u Ukrajini imao sličan uticaj na povjerenje potrošača.
“Kao privreda orijentisana na turizam, mjere suzbijanja virusa i ograničenja putovanja nanijeli su ozbiljan udarac povjerenju potrošača. Kako su ograničenja ukinuta povjerenje se postepeno gradilo do potpunog oporavka krajem 2021. Rat u Ukrajini je imao sličan težak uticaj na povjerenje potrošača, sa očekivanjima o opštoj makroekonomskoj situaciji i sopstvenoj finansijskoj situaciji domaćinstava u padu, a očekivanja o cijenama su skočila”, istaknuto je u izvještaju Evropske komisije.
Tokom oporavka od kovid krize procjena aktuelne finansijske situacije se, dodaju, najteže pogoršala kod domaćinstava sa niskim primanjima, “dok su domaćinstva sa višim primanjima prijavila poboljšanu finansijsku situaciju u odnosu na vrijeme prije kovida-19”.
U skladu sa kretanjima u EU očekivanja potrošačkih cijena u narednih 12 mjeseci su, kako je precizirano, porasla u Crnoj Gori, Albaniji, Srbiji i u manjoj mjeri Sjevernoj Makedoniji.
“Posmatrajući dešavanja tokom kovid krize, povjerenje potrošača u Albaniji, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji slijedilo je put koji je u velikoj mjeri sličan onom u zajednici Evropske unije. Povjerenje potrošača u ovim zemljama pokazalo je najveći pad u istoriji kada je pandemija udarila početkom 2020. i prošla kroz dug period oporavka. Trebalo je više od godinu da se povjerenje potrošača oporavi na nivo prije pandemije u Albaniji, skoro dvije godine u Crnoj Gori, a u Sjevernoj Makedoniji se još nije oporavilo”, naglasili su iz EK u izvještaju.
Nasuprot tome, efekat pandemije na povjerenje potrošača bio je, dodaju, jedva vidljiv u Turskoj i vrlo kratkog vijeka u Srbiji, gdje se povjerenje naglo oporavilo u junu 2020. i nakon toga se spustilo na nivo tek blago ispod nivoa prije krize.
“U izvesnoj mjeri, ove razlike u reakcijama zemalja na pandemiju mogu biti povezane sa različitim obrascima sektorske specijalizacije. Albanska privreda je intenzivnija u poljoprivredi, u Crnoj Gori u turizmu i uslugama uopšte, dok Sjeverna Makedonija, Srbija i Turska imaju relativno široku bazu prerađivačke industrije. S obzirom na to da su proizvodne grane bile bolje izolovane od izbijanja pandemije kovida-19, dok je sektor turizma morao da podnese najveći teret ekonomskih ograničenja, razlike u putanjama povjerenja potrošača u na primjeru Srbije i Turske s jedne, i Crne Gore s druge strane, mogu se djelimično racionalizovati različitim realnostima potrošača”, objasnili su iz EK u dokumentu.
Povjerenje potrošača u Albaniji, Crnoj Gori i Sjevernoj Makedoniji je, kako je istaknuto, evoluiralo u velikoj mjeri u skladu sa zajednicom Evropske unije, a jedino veliko odstupanje je nepotpuni oporavak povjerenja u Sjevernoj Makedoniji od šoka kovida-19.
“Nasuprot tome, čini se da su povjerenjem potrošača u Turskoj i Srbiji dominirale sile specifične za zemlju, što je rezultiralo prigušenim reakcijama kako na negativan šok pandemije, tako i na rusku invaziju na Ukrajinu”, ocijenjeno je u izvještaju.
Povjerenje potrošača u Evropskoj uniji je palo za 9,4 poena u martu, uglavnom zbog kolapsa očekivanja domaćinstava o opštoj ekonomskoj situaciji u njihovoj zemlji, ali i njihovih procjena sopstvene buduće finansijske situacije, koja je pala na istorijski minimum.
“Dok je neposredan uticaj ruske invazije na Ukrajinu na povjerenje potrošača bio sličnih razmjera u Albaniji, Sjevernoj Makedoniji i Crnoj Gori, povjerenje potrošača u Srbiji, a posebno u Turskoj, jedva da je reagovalo na geopolitičku prijetnju u svom neposrednom susjednom regionu. Nijedna od te dvije zemlje nije uvela sankcije Rusiji u kontekstu rata protiv Ukrajine, što je vjerovatno podstaklo očekivanje da nema velikih efekata bliskih geopolitičkih tenzija na njihove sopstvene ekonomije”, istaknuto je u izvještaju.
Evropski ekonomski tehnički papiri su izveštaji i podaci koje sastavlja osoblje Generalnog direktorata za ekonomske i finansijske poslove Evropske komisije.
Posebna tema u ovom izvještaju fokusirana je na rezultate istraživanja potrošača u zemljama kandidatima – Crnoj Gori, Sjevernoj Makedoniji, Srbiji, Albaniji i Turskoj – u turbulentnom periodu od izbijanja pandemije kovid-19 do početka ruske invazije na Ukrajinu.
“Iako su u potpunosti integrisane u Zajednički harmonizovani program EU istraživanja poslovanja i potrošača već dugi niz godina, obično nisu u u centru pažnje redovnih mjesečnih i tromjesečnih publikacija o podacima istraživanja poslovanja i potrošača u EU i eurozoni”, navedeno je u dokumentu.
Pobjeda
