Čovjek koji će postati najuticajniji fizičar, a možda i mislilac svih vremena Albert Ajnštajn (1879–1955), nije mnogo obećavao, ne samo u očima svog posjetioca i prijatelja Rajhenštajna.
“Vrata stana bila su otvorena da bi se brže osušio tepih koji je upravo izriban, opran i obješen u hodniku. Ušao sam u Ajnštajnovu sobu. Jednom rukom stoički je ljuljao kolijevku u kojoj je ležala beba. U ustima mu je bila loša, veoma loša cigara, a u drugoj otvorena knjiga. Peć je užasno dimila.” Tako je u januaru 1903, prema opisu Davida Rajhenštajna, izgledao zadimljeni dom Alberta Ajnštajna.
Danas inače postoji i jedna prava „mitologija“ o Ajnštajnu, čitava baština iskaza i tvrdnji koje veliki fizičar nikad nije izgovorio i događaja u kojima nije učestvovao. Tako se uporedo sa nepostojećim citatima, onim o pčelama, ali i mnogim drugim, uz falsifikate i lažne priče, često pogrešno navodi kako je Ajnštajn bio „loš u školi“.
Uvid u arhivu njegovih ocjena jasno pokazuje da Ajnštajn nije bio loš đak, kao i da je matematici bio posvećen od najranijeg doba. No, za takve priče ima izvjesnog povoda jer u očima savremenika Ajnštajn jeste bio – mlad čovjek koji ne obećava previše. Brojni detalji iz njegove biografije pokazuju da se po svemu sudeći razlikovao od okoline, ali i da se suočavao sa silnim izazovima.
Ajnštajnove mladalačke godine bile su ispunjene raznim nevoljama i razočaranjima. Naime, zbog nedozvoljene veze nakon zajedničkog studiranja na Politehničkoj akademiji u Cirihu u Švajcarskoj, Ajnštajn i mlada fizičarka srpskog porijekla Mileva Marić, proveli su nekoliko godina u velikoj neizvjesnosti, u putovanjima, razdvojenosti, oskudici i porodičnim sukobima.
Ajnštajnov otac Herman preminuo je u oktobru 1902. i tek na samrti je sinu dao blagoslov da se oženi, ali je, kako bilježi više njegovih biografa, na Alberta ostavilo dugoročan trag to što je svojim dotadašnjim akademskim i životnim neuspjesima razočarao porodicu. No, Mileva i Albert su se početkom 1903. godine najzad vjenčali. Tada su dobili prvog od dva sina, Hansa, koji je zapravo njihovo drugo dijete, budući da je Lizerl, dijete koje ih je oboje iznenadilo prethodne godine, ostalo u domu Milevinih roditelja u Novom Sadu.
Ajnštajn je u to doba bio daleko od značajnog fizičara. Akademiju u Cirihu je upisao sa teškoćama, tokom studija ga je profesor Minkovski smatrao “lijenjivcem” i s obzirom na nezavidan uspjeh, gotovo da nije bilo nade da će nastaviti akademsku karijeru i negdje dobiti mesto profesora. No, zahvaljujući Marselu Grosmanu, kolegi fizičaru, dobio je jedno neugledno namještenje u Bernu, u Zavodu za patente. Ovde se u junu 1902. godine zaposlio kao saradnik treće klase, za bijednu platu.
Kako bi uvećao skromne porodične prihode, Ajnštajn će, tokom prve godine godine života u Bernu, u lokalnim novinama objaviti oglas da daje privatne časove matematike i fizike. Kako primjećuje Mičio Kaku, autor vrlo zanimljive biografije Ajnštajnov kosmos, to je i ujedno prvo pominjanje Ajnštajnovog imena u novinama.
I onda će, dvije godine kasnije, tokom „čudesne“ 1905. Ajnštajn u tišini svog Patentnog biroa napisati, a potom poslati i objaviti seriju od pet kratkih radova od kojih će svaki dovesti do nastanka jedne nove oblasti fizike. Njegova teorija relativnosti, utemeljena na dva od pet radova tada objavljenih u „Fizičkim analima“, izmijeniće ne samo fiziku, nego i dotadašnje poimanje svijeta, filozofije i kulture.
Jedan vijek kasnije, sudeći prema statističkim analizama najvećeg skupa knjiga i časopisa koje je iz svjetskih biblioteka prikupio i snimio Google Books, ime Alberta Ajnštajna je ubjedljivo najčešće pominjano ime jednog čovjeka u literaturi današnjice, ispred Čarlsa Darvina.
Nacionalana Geografija
