Vlada Crne Gore najavila je da će, do kraja ove godine, preispitati postojeći zakonski sistem ranijeg penzionisanja zbog velikog deficita Fonda PIO koji iznosi iznad 100 miliona eura. Ako se ima u vidu da je odnos broja radnika i penzionera u Crnoj Gori 1,58:1, a da je optimalan odnos 3:1, onda je jasno da je postojeći penzioni sistem teško održiv i da je država, možda, zakasnila sa reformama. Kao jedino rješenje koje se nameće, s aspekta Vlade, su radikalni rezovi kakvi su bili predloženi 2014. godine – zatvorske kazne za neuplaćivanje doprinosa i nulta tolerancija države na osiguranje na “minimalac” od 193 eura.
Iako o novoj reformi penzionog sistema iz Vlade nije procurjela ni jedna informacija, niti je bilo ko iz Vlade to pomenuo, jasno je da bi se na udaru mogli naći i pripadnici bezbjednosnog sektora koji se, decenijama nazad, penzionišu u najboljim godinama života.
Na udaru pripadnici bezbjednosnog sektora
Policijcima, pripadnicima Vojske i agentima ANB-a, se godinama nazad i shodno zakonu, zaračunavalo na svaku godinu radnog staža još dva do šest mjeseci beneficiranog, pa su se mahom penzionisali prije pedesete godine života.
Ranije penzionionisanje, često preko sumnjivih zakonskih rješenja, država je omogućavala i metalskim radnicima kako bi zaustavljala brojne štrajkove početkom ovog milenijuma.
Dok su metalski radnici, nakon pedesete godine, bili i ostali najteže zaposliva kategorija stanovništva pa je njihovo penzionisanje imalo i elemente socijalne odgovornosti, dotle se država veoma lako odricala ponajboljih policajaca, službenika, oficira i agenata koji su slati u mirovinu u srednjim godinama života. Zbog toga, ukoliko bi se ispostavilo tačnim da će Vlada ukinuti beneficije pripadnicima bezbjednosnog sektora, to bi se moglo pokazati kao dobar potez.
Uz tradicionalno sumnjive ljekarske nalaze koji su građani pribavljali za ranije penzionisanje, epilog je svima poznat – drastičan pad broja radnika, u odnosu na broj penzionera.
Da ne pominjemo objektivnu štetu bezbjednosnom sektoru, odnosno u MUP-u, zbog odlaska najboljih ljudi u najboljim godinama.
Međutim, studija Svjetske banke je, takođe, pokazala da penzioni sistem u Crnoj Gori nije održiv, da treba smanjiti broj radnika koji imaju beneficije pri penzionisanju na manje od dva odsto, ali da se vojnicima i policajcima zadrži beneficirani radni staž.
Neodrživ penzioni sistem
No, odnos broja radnika i penzionera je tek djelić složenog problema funkcionisanja penzijskog sistema. Za manje upućene čitaoce, penzioni sistem u Crnoj Gori funkcioniše po principu generacijske solidarnosti, po kome sadašnje generacije izdvajanjem doprinosa “pune” budžet Fonda PIO.
Kad je ovaj sistem počeo da funkcioniše, u Njemačkoj, u drugoj polovini 19. vijeka odnos broja radnika i penzionera je bio 7:1, pa je jasno da je sistem bio više nego održiv.
Što se tiče Crne Gore, najpovoljniji odnos je bio početkom osamdesetih 3:1, koji je početkom devedesetih počeo drastično da se mijenja.
Sa naglim porastom broja penzionera, usljed privremenog penzionisanja, počela je da pada prosječna penzija u odnosu na prosječnu zaradu. Tako je sa nekadašnjih 85 odsto, prosječna penzija smanjena u Crnoj Gori na oko 55 odsto prosječne zarade.
U apsolutnim brojkama, prosječna plata u Crnoj Gori iznosi oko 513 eura, a prosječna penzija oko 285 eura. Vlada je reformom od prije sedam godina postepeno povećala starosni prag za odlazak u penziju, ali se situacija u penzionom fondu nije značajno popravila.
Prema Zakonu o penzijskom i invalidskom osiguranju, zaposleni u starosnu penziju, kada istekne prelazno rješenje za četiri godine, mogu otići sa navršenih 67 godina života i najmanje 15 godina staža, sa 40 godina staža bez obzira na godine života, sa 30 godina staža od čega je najmanje 20 na radnim mjestima gdje se staž osiguranja računa sa uvećanim trajanjem, sa 20 godina staža ako je roditelj i staratelj djeteta sa teškim smetnjama u razvoju.
U martu ove godine broj penzionera u Crnoj Gori iznosio je 114.447, dok je ukupan broj zaposlenih 181.260. Odnos broja zaposlenih i penzionera je dramatičnih 1,58:1 – što znači da država nema više vremena da čeka.
Uplata na minimalac – omča oko vrata penzionom sistemu
Povećanje izdataka za penziju, koje na mjesečnom nivou državu košta blizu 35 miliona eura, nije pratila poreska disciplina poslodavaca. Pravilo poslovanja mnogih privatnih poslodavaca je da uplaćuju poreze i doprinose na “minimalac”, a ostatak zaposlenom “na ruke”.
Takvim stilom poslovanja pravi se dvostruka šteta: državnom i penzionom budžetu jer se povećava deficit, i samom radniku koji će biti osuđen da prima minimalnu penziju.
Taj deficit se rješava tako što se cifra, koja je mahom iznad 110 miliona eura transferiše iz budžeta u budžet Fonda PIO.
U Crnoj Gori niko nije tačno izračunao koliko država godišenje gubi što poslodavci uplaćuju dopronose na “minimalac”. Procjene se kreću od nekih tridesetak miliona eura, koliko nezvanično smatraju u Poreskoj upravi, do 90 miliona eura koliko je prije nekoliko godina procijenio tadašnji ministar rada i socijalnog staranja Predrag Bošković.
Tačno je da je u Crnoj Gori prosječna penzija veća nego u zemljama regiona (osim Hrvatske), ali je veliko pitanje do kada će to tako biti.
Poslodavci se žale na poresko opterećenje rada
Kolika je dubina ovog problema, svjedoči podatak da se poslodavci već deceniju žale na visoka poreska opterećenja rada.
Tvrde da je poresko opterećenje od 70 odsto neizdrživo i tražili su od Vlade da razmotri sniženje poreza i doprinosa.
Vlada bi prije eventualnog razmatranja sniženja poreza i doprinosa morala najprije edukovati poslodavce da jednostavno MORAJU uplaćivati poreze i doprinose na puni iznos, a onda preduzeti radikalne korake poput zakonskog rješenja iz 2014. godine kada je tadašnji ministar finansija Radoje Žugić predložio zatvorske kazne za poslodavce koji ne uplaćuju redovno doprinose i nultu toleranciju na osiguranje na “minimalac”.
Ni demografska slika naše države ne ide na ruku penzionom fondu, budući da naše stanovništvo rapidno stari, što praktično znači da bi se postojeći penzioni sistem međugeneracijske solidarnosti mogao vrlo lako raspasti u narednih desetak godina…
Izvor: Portal Analitika
