Malo ko danas nije čuo za bitcoin, svjetski poznatu kriptovalutu koja se oslanja na blockchain tehnologiju.
Digitalne valute su najnovije poglavlje na dugom razvojnom putu koji je novac prošao od fizičke pa do virtualne valute. Bitcoin groznica koja u posljednje mjesece trese svijet potvrda je fenomenu kojem je istorija mnogo puta već svjedočila ─ novac može biti bilo što opšteprihvaćeno kao mjerilo vrijednosti i sredstvo razmjene.
Tu nas priča vodi u prošlost do malog ostrva Yap u bespućima Tihog Okeana. Njegovi su stanovnici prvenstveno zapamćeni kao izumitelji jedne od najintrigantnijih valuta koje je svijet ikada vidio! Riječ je o kamenim diskovima, zvanim rai, koje se i danas mogu vidjeti na otrvu.
Na Yapu nije bilo plemenitih materijala, poput zlata ili srebra, koji bi preuzeli funkciju novca. Stoga su materijal, od kojeg su diskovi izrađeni, ostrvljani mukotrpno iskapali na Palau, ostrvu udaljenom 250 milja (oko 400 km). Kamenje se obrađivalo primitivnim alatima, a obično je bilo potrebno od šest mjeseci pa do godine dana za izradu jednog jedinog rai-a. Dimenzije diskova su varirale od veličine tanjira pa do 4 metra, a najveći primjerci težili su preko 4 tone. Nakon izrade, kamene je diskove čekala stotine kilometara duga i opasna plovidba na primitivnim splavovima do ostrva Yap.
No, ono što fascinira suvremenika jest sličnost u funkcionisanju između kamenog novca i današnjih digitalnih valuta!
Slično poput bitcoina, rai predstavlja oskudnu i količinski ograničenu valutu. Njegovo stvaranje i unos u ekonomski sistem bilo je zahtjevno i odvijalo se pod nadzorom zajednice.
Budući da su diskovi bili preteški za premještanje, vlasništvo nad njima se prenosilo usmenom tradicijom unutar zajednice, bez njihova fizičkog premještanja. Štaviše, njegova fizička lokacija uopše nije bila važna. Transakcije su „bilježene“ u kolektivnoj memoriji stanovnika i bilo je nemoguće da se određeni disk koristi za drugo plaćanje. Tako je jednom prilikom ostrvljane koji su prevozili rai zadesila oluja i havarija na povratku. Disk je završio na dnu okeana. Iako više nikada nije viđen, rai nije bio izgubljen i nastavio je da vrši funkciju novca!
Bitcoin i rai funkcionišu kao apstraktne i nedodirljive valute, te se njihova vrijednost bazira na uzajamnom povjerenju i dijeljenom znanju u zajednici. Isto tako, ne postoje ikakve centralne institucije u obliku banke, vlade ili kompanije koji bi kontrolisali te valute. U istorijskom pogledu, možemo reći da blockchain zapravo predstavlja povratak na koncept „kolektivnog bilježenja“ koji se koristio na ostrvu Yapu barem 1,500 godina, ali u globalnoj, digitalnoj i visokotehnološkoj verziji!
Završićemo s riječima Marka Twaina koji je davno rekao:
„Nova ideja ne postoji. To je nemoguće. Jednostavno uzimamo mnogo starih ideja i stavljamo ih u svojevrstan mentalni kaleidoskop. Zavrtimo ih, a one stvore nove i zanimljive kombinacije.“
(PoslovniPuls)
