Oni za koje se kaže da će brzo umrijeti žive duže, to važi i za Euro zonu. Prije godinu dana predviđali su ekonomisti u Davosu na Svjetskom ekonomskom forumu brzi kolaps valutne unije, sada mnogi otvoreno priznaju svoju grešku.
U cjelini bio je to suvereni nastup koji je Willem de Buiter imao krajem oktobra na ekonomskom kanalu Blooberg TV. Na samom kraju jedno pitanje ipak je izbacilo glavnog ekonomistu Citigroup malo iz ravnoteže: Šta se desilo sa njegovom prognozom, prema kojoj Grčka, sa 90% vjerovatnoće, neće na početku 2013. biti u Euro zoni. To važi i dalje, kazao je Buiter. Očekivani izlazak iz Euro zone smo samo pomjerili za jednu godinu – i – reducirali vjerovatnoću toga scenarija.
De Buiter se prevario ali u tome nije bio sam. Mnogi priznati ekonomisti su prošle godine prognozirali brzi raspad Euro zone, u toj grupi je bio i Nouriel Roubini, koji je postao poznat pod nadimkom „ Dr.Propast“. Prije godinu dana rekao je na ekonomskom forumu u Davosu: „ Mislim da će u narednih dvanaest mjeseci Grčka napustiti Euro zonu a slijediće je Portugal.“
“Resilient Dynamism”, što se može prevesti kao “održiva dinamika”, glasi ove godine moto Svjetskog ekonomskog foruma. Međutim moto bi jednostavno mogao glasiti i “Ura, mi još živimo”. Konačno prije godinu dana bio je strah od novog ekonomskog propadanja još velik, osnivač foruma Klaus Schwab prodavao je Davos kao “sanatorijum” sa propašču ugroženu svjetsku ekonomiku. Godinu dana kasnije Euro zona je, doduše, još uvijek uzdrmana ali na samrtnoj postelji ne vidi je skoro niko. Mnogi ekonomisti priznaju svoju zabludu. Njima pripada i nosilac Nobelove nagrade Paul Krugman, koji je u proljeće upozoravao na približavajuću “apokalipsu” i onda na kraju godine piše:” Evropa me iznenadila svojom političkom otpornošću”.
Piće za Draghia
Kao i mnoge kolege postavio je Krugman, potpuno svjesno, u zavisnost od okvirnih političkih uslova. Euro bi se mogo još spasiti ako bi se “evropski lideri, prije svega u Njemačkoj i kod Evropske centralne banke (EZB) ponašali drugačije nego u prethodnim godinama.”
Ovo očekivanje je jasno ispunio novi šef EZB Mario Draghi. Njegova najava da će Euro braniti svim sredstvima primjetno je umirila tržišta. Zato bi Draghia u Davosu, gdje Italijan spada u najznačajnije goste, mnogi ekonomski stratezi trebali počastiti pićem.
Čak se i vlada Angele Merkel prošle godine pokrenula – iako ne u mjeri koju su mnogi kritičari od njih zahtjevali. Kao drakonski kritikovan program štednje za južnu Evropu je na više mjesta olabavljen a Grčka je dobila reprogramiranje dugova i više vremena za reforme. Istovremeno su njemački poslanici odobrili, uprkos mnogim primjedbama, šira ovlaštenja za Euro fond pomoći – ESM. Time su stvorili osnovu za “protivpožarni zid”, koji je žestoko zahtjevan prije godinu dana u Davosu.
Sada se situacija smirila a pacijent Evropa izgleda u ovom momentu stabilno. To ne mjenja činjenicu da su mnoge evropske zemlje u recesiji i da politika EZB izaziva strah od inflacije. I šefovi velikih evropskih kompanija su manje optimistični. Prema jednoj anketi konsultantske firme PricewaterhouseCoopers očekuje samo 13% francuskih, 22% britanskih i 31% njemačkih šefova rast firme u dolazećoj godini. Nasuprot tome broj optimista među menadžerima u Kini je 40%, u Meksiku 62% a u Rusiji čak 66%.
U Davosu dolazi u fokus pitanje da li se Zapad mora naviknuti na ovu situaciju. U najinteresantnije diskusione teme ovog foruma spada ona sa naslovom:” Bez rasta, jeftini novac – nova normalnost?”.
Sistemsko pitanje postaje sporedna stvar
Šta je normalno u ekonomiji? I ovo pitanje će biti postavljeno u Davosu. Je li sadašnja kriza jedan privremeni problem koji se može riješiti odlučnim štampanje novca – kao što zahtjeva npr. nosilac Nobelove nagrade Krugman? Ili stoje zapadne zemlje na početku teške terapije liječenja jer su suviše dugo živjele iznad svojih mogućnosti?
Ili sadašnji ekonomski model nije više prihvatljiv – kako kažu protivnici Davosa, koji i ove godine protestuju na marginama konferencije? Njima pripadaju i švajcarski mladi socijalisti, koji su već ranije izjavili da su menadžeri “jahači apokalipse koji za profit idu preko leševa”.
U svakom slučaju u Davosu izgleda da je vrijeme velike samokritike već prošlo. Doduše osnivač foruma Schwab kritikovao je već unaprijed visoke plate menadžera. Međutim prošle godine on je čak izjavio da je kapitalizam u sadašnjoj formi prevaziđen a mnoge diskusije su bile u potpunosti posvećene sistemskim pitanjima ekonomije. Ovoga puta će se samo pri jednoj večeri u hotelu sa četiri zvjezdice postaviti pitanje:“Može li se kapitalizam dalje razvijati?“ – što učesnici kao bivši ministar finansija USA Larry Summers jedva da mogu odgovoriti sa „Ne“.
Da kriza u Evropi još nije prevaziđena jedva da neko zna bolje nego govornik na otvarenju ovogodišnjeg foruma: profesor ekonomije Mario Monti vlada Italijom već godinu dana sa timom nestranačkih eksperata. Taj koncept bi upravo u Davosu trebalo da bude dobro prihvaćen, konačno ovdje se stalno zahtjeva uže povezivanje politike i ekonomije sa ekspertima i njihovim inovativnim idejama.
Ipak Monti je ekspert na povlečenje. Doduše on je pokrenuo mnoge reforme koje su za vrijeme njegovog prethodnika Silvia Berlusconia bile na čekanju. Investitori su takođe vratili povjerenje u Italiju, povećane kamate opet idu dolje. Međutim, Italijani trpe pod oštrim mjerama štednje i Monti je izgubio parlamentarnu većinu. Sada će biti novi izbori na čijem kraju, u najgorem slučaju, se može čak Berlusconi vratiti na vlast. Tome se može radovati samo jedna grupa: Prognozeri propasti Eura kao Willem de Buiter.
izvor: spiegel.de
Tekst: David Böcking
Prevod: Ešref Zaimbegović
