Angažovanje pisaca iz sjenke, koji u ime drugih, najčešće javnih ličnosti, pišu njihove „autobiografije“ ili druga „autorska djela“, veoma je česta praksa kod velikih izdavača na zapadnoj hemisferi, pa su tome pribjegli i aktuelni predsjednički kandidati u SAD.
Za ovu profesiju ustanovljene su i minimalne naknade u visini od više desetina hiljada dolara, a najveći honarar do sada iznosi pola miliona dolara.
Danas se vjeruje da je engleski termin ghostwriter prvi put došao u žižu javnosti kada je objavljeno da pisac veoma popularnih trilera Tom Klensi, zapravo, nije pravi autor svih djela na kojim je potpisan. Naime, njegovi romani, među kojima i „Lov na Crveni oktobar“, širom svijeta su prodati u preko 100 miliona primeraka i po njima su snimljeni mnogi filmovi, ali sam pisac nije uspijevao za života da podmiri sve veću potražnju za novim knjigama i filmskim scenarijima, pa je njegovo ime često bilo isticano na djelima koje su pisali drugi.
Dvije, tri decenije kasnije, ovo zanimanje je postalo opšte prihvaćeno, pa tako najveći sajtovi za pretragu slobodne radne snage, freelancera, nude posebnu kategoriju za pisce iz sjenke, gdje se obično javljaju osobe sa završenim jezicima ili književnošću i sa ranijim iskustvom u novinarstvu ili PR industriji. Raspon usluga koji oni nude je veliki – od redakture i uređivanja tekstova, pa do pisanja romana, naučnih knjiga, novinskih članaka ili memoara, što podrazumijeva puno višesatnih intervjua jedan na jedan i „bez dlake na jeziku“ sa poslodavcem koji ih je angažovao.
Madelin Morel je specijalizovani književni agent za pisce iz sjenke, koja za sebe kaže da redovno održava kontakte sa više stotina autora i da uvjek kreira početnu ponudu sa pet, šest probranih pisaca koji zadovoljvaju sve kriterijume poslodavaca.
“Izdavaštvom sve više dominiraju velike kompanije, koje su sve manje zainteresovane za literarnu vrijednost nekog djela i biraju naslove za koje unaprijed znaju da će se rasprodati zbog teme ili ličnosti koju obrađuju“, konstatuje Morel u intervjuu za stručni sajt wwword.com.
Međutim, takvo rezonovanje postalo je opšteprihvaćeno, kako kod izdavača, tako i kod publike, pa i samih pisaca. Morel, na kraju, konstatuje kako više uopšte ne traći vrijeme u potrazi za potencijalno dobrim piscima iz sjenke, već oni sve češće traže nju.
Jedan od najpoznatijih pisaca iz sjenke sa one strane Atlantika, Endru Krofts, čak ima svoju veb stranicu na kojoj nudi savjete izdavačima i književnim agentima kako da prepoznaju dobrog pisca koji je spreman da piše u tuđe ime. Između ostalog, Krofts ističe da dobri pisci iz sjenke „nikada neće kritikovati ili osuđivati“ poslodavca, odnosno osobu čiju priču, najčešće životnu, treba da ispričaju, kao i da je „pisac iz sjenke jednostavno tu da napiše knjigu, koju biste Vi napisali da imate znanja i vremena“. Inače, ovaj autor je jedan od rijetkih koji otvoreno govori o svom poslu, a iza njega je preko osamdeset objavljenih knjiga, od kojih, kaže, barem tuce potpisanih pod tuđim imenom.
Ko su sjenke Hilari i Trampa?
Prema pravilima ugovora koji se sklapaju u takvim prilikama, pisac iz sjenke nije vlasnik napisanog materijala, već isključivo poslodavci, bez obzira da li su u pitanju izdavačke kuće ili pojedinci. Ono oko čega može da se pregovara, osim visine honorara, su detalji o povjerljivosti i, eventualno, o potencijalnom otkrivanju imena autora iz sjenke mnogo godina kasnije.
Koliko je bitno pronaći zaista povjerljivu osobu – bez obzira što je slovo zakona na njihovoj strani – shvatili su Viktorija Bekam, Zlatan Ibrahimović, pa i Donald Tramp, kada su pravi pisci njihovih „autobiografija“ i „memoara“ izašli sa raznim pikantnim detaljima u javnost. Trampa ovih dana, u jeku predsjedničke kampanje u Americi, originalni pisac njegove knjige „Umjetnost pogodbe“ iz 1987. godine, naziva lažovom i sociopatom. Istovremeno, Hilari Klinton do dana današnjeg važi za osobu koja je isplatila najviši honorar jednom piscu iz sjenke, čitavih pola miliona dolara, što je prije petnaest godina razotkrio Njujork Tajms, uz podatak da je Klintonova tada dobila čak osam miliona dolara od izdavača za tu istu knjigu.
Pomenuti honorar, ipak, predstavlja presedan. Unija pisaca Kanade je kao naknadu piscu iz sjenke ustanovila minimalan iznos od 40.000 kanadskih dolara za knjigu od 250-300 strana. Američko Udruženje slobodnih literarnih priređivača predlaže cijenu od oko 30.000 dolara za knjigu istog obima. Međutim, globalizacija i ekonomska kriza su ostavili traga i u ovom segmentu izdavaštva, pa se poslodavci posljednjih godina sve više okreću strancima, koje plaćaju daleko nižim iznosima.
Izvor: Biznis i finansija
