Ove nedjelje nam je u fokusu istraživanja fundamentalna analiza prisutna na finansijskim tržištima.
Fundamentalna analiza proučava osnovne elemente koji utiču na cijenu određene cjeline i kao takva predstavlja metodu pomoću koje se analiziraju finansijski izvještaji kompanija, prati poslovanje tokom posljednjih nekoliko kvartala i izvode fundamentalni pokazatelji.
Analitičari koji koriste fundamentalnu analizu proučavaju sve podatke koji mogu biti od uticaja na vrijednost akcije, što uključuje makroekonomske faktore, poput poslovanja cijelog tržišta ili sektora kojem akcija pripada i individualne specifične faktore, kao što su trenutni finansijski uslovi. U najširem smislu, cilj fundamentalne analize jeste da identifikuje realnu vrijednost akcija određenog preduzeća i da je uporedi sa tržišnom cijenom – cijenom koja se određuje na tržištu, odnosno berzi.
Faktori koji utiču na cijenu akcija su eksterni faktori, koji određuju makroekonomski ambijent u kojem kompanija posluje (ekonomska aktivnost – BDP, inflacija, devizni kurs, platni bilans zemlje, spoljni dug, stanje u industrijskoj grani, odlike tržišta na kome kompanija egzistira, politički faktori itd.), interni faktori (profitabilnost kompanije, struktura izvora finansiranja, nivo tekuće likvidnosti, vlasnička struktura…), kao i određeni psihološki faktori koji svoje izvorište imaju u psihološkim osobinama investitora.
Analiza internih faktora, odnosno „finansijskog zdravlja“ kompanije predstavlja jedan od najvažnijih elemenata u procesu donošenja investicione odluke. S tim u vezi, koristeći izvještaje preduzeća, računamo razne pokazatelje koji nam daju sliku o poslovanju preduzeća. Za tu svrhu postoji relativno jednostavan način, koji se u ekonomskoj teoriji naziva racio analizom. Racio analiza, u matematičkom smislu, predstavlja jednostavnu operaciju odnosa jedne bilansne pozicije prema drugoj. Rezultat ove matematičke operacije predstavlja racio pokazatelj. Na ovaj način, a u skladu sa fundamentalnom analizom koja je predmet našeg istraživanja danas, računaće se razni koeficijenati: koeficijenti po akciji, koeficijenti cijene, koeficijenti profitabilnosti i slično.
Kada su u pitanju koeficijenti po akciji, razlikujemo prodaju po akciji (odnos prodaje, odnosno prihoda od prodaje i broja emitovanih akcija), zaradu po akciji (EPS – odnos zaradem odnosno neto dobitit i broja emitovanih akcija), tok novca po akciji (odnos toka novca od poslovanja poslije poreza i broja emitovanih akcija), dividendu po akciji (odnos ukupne godišnje dividende i broja emitovanih akcija), kao i knjigovodstvenu vrijednost po akciji (odnos knjigovodstvene vrijednosti akcijskog kapitala i broja emitovanih akcija).
Na osnovu navedenih koeficijenata, računamo i koeficijente cijena. Koeficijenti cijene koji se razmatraju ovom analizom su:
- odnos cijene i zarade (P/E) – koji se računa kao odnos cijene akcije i zarade po akciji. Pokazatelj odnosa cijene akcije i zarade kompanije je najstariji i najčešće korišćen parameter i predstavlja jedan od najvažnijih finansijskih pokazatelja vezanih za investiranje u akcije. P/E racio pojedini autori nazivaju i pojmom „multiplikator dobiti“. Taj naziv je dobio pošto P/E pokazuje koliki je broj puta dobit preduzeća izražena u tekućoj tržišnoj cijeni akcija. Prema tome, može se konstatovati da P/E racio odražava očekivanja investitora u pogledu potencijala rasta i razvoja kompanije, odnosno, P/E odslikava spremnost kupaca akcija da plate određenu cijenu na tržištu kako bi ostvarili odgovarajući prihod od posjedovanja akcija;
- prinos dividende (D/P), koji se računa kao odnos dividende po akciji i cijene akcije;
- odnos cijene i knjigovodstvene vrijednosti (P/B) – koji se računa kao odnos cijene akcije i knjigovodstvene vrijednosti po akciji i koji daje i odgovor na pitanje da li investitor plaća previše za ono što bi ostalo od kompanije ukoliko bi ona u ovom trenutku bankrotirala;
- odnos cijene i tokova gotovine (P/CF), koji predstavlja odnos cijene akcije i tokova gotovine po akciji.
U daljoj analizi, korisno je računati i koeficijente profitabilnosti, a to su:
- povrat na osnovna sredstva (ROA), kao odnos neto prihoda i osnovnih sredstava, koji pokazuje kako efikasno neko preduzeće zarađuje novac;
- povrat na kapital (ROE), kao odnos neto prihoda i akcijskog kapitala, koji pokazuje kako preduzeće koristi akcijski kapital, odnosno koliko je dobiti kompanija ostvarila sa tim kapitalom.
Suština fundamentalne analize jeste poznavanje kategorija finansijskih izvještaja, čime se investitor mora i voditi prilikom ulaganja na berzi i na tržištu kapitala.
