Evropljani, naročito evropska elita, smatraju stavove američkih građana prema nauci koliko zabavnim toliko i zabrinjavajućim. Mi u Evropi nemamo redovne pokušaje da se evolucija zamijeni „inteligentnim dizajnom“ u školskim programima. Poricanje klimatskih promjena nije mejnstrim politika u Evropi onoliko koliko u Americi (uz mogući izuzetak Britanije). Ali izgleda da je Evropa, a naročito vladajuća elita, očarana vjerovanjem koje je jednako nenaučno i ujedno mnogo opasnije. To je vjerovanje da fiskalnu politiku treba držati u zamci likvidnosti.
Privredni rast Velike Britanije je trenutno snažan, ali on ne može prikriti činjenicu da je ovo najsporiji oporavak od recesije u posljednjih nekoliko vekova. Politika štednje možda nije glavni uzrok, ali sigurno je odigrala neku ulogu. Međutim, vlada koja je pokrenula ovu štednju, umjesto da pokuša da skrene pažnju sa svoje greške, planira da sve to ponovi. Bilo da je riječ o ozbiljnoj namjeri ili izbornoj taktici, ovo u svakom slučaju sugeriše da događaji nisu poljuljali njenu vjeru u ovu doktrinu.
Evropa je pretrpjela drugu recesiju zahvaljujući kombinaciji štednje i pogrešne monetarne politike. Međutim, kreatori monetarne politike, umjesto da preduzmu ozbiljne korake za ispravljanje činjenice da BDP eurozone stagnira i da je inflacija jedva pozitivna, odlučili su da vrte palčevima i da još uvjek veličaju prednosti štednje. (Draga ECB, izgleda da su ti strukturne reforme prirasle srcu. S obzirom na tvoj uspjeh, možda bi trebalo i sama da ih primijeniš.) U velikim državama poput Francuske i Holandije, odsustvo rasta vodi do nepostizanja deficitnih ciljeva, a srednjovjekovna fiskalna pravila eurozone nalažu dodatne mjere štednje. Kao što ističeVolfgang Minhau (15. avgust), njemačka štampa se više bavi francuskim budžetskim deficitom nego mogućnošću deflacije.
Sada među ekonomistima vlada skoro opšta saglasnost da stezanje fiskalne politike najčešće ozbiljno smanjuje proizvodnju i podiže nezaposlenost, kada su kamatne stope na donjoj granici: rasprava se vodi samo oko toga koliko. Neki tvrde da bi monetarna politika još uvjek mogla da pomogne iako su kamatne stope na donjoj granici, ali šansa da će ECB poslušati njihove savete je ravna nuli.
—————
Paul de Hrauve je to elokventno sročio: „Evropski političari čine sve što mogu da zaustave oporavak, tako da ne bi trebalo da se iznenade ako ga ne bude. To je fundamentalizam izbalansiranog budžeta i on je postao religija.“
U Evropi se još uvjek izučava kejnzijanska ekonomija, dakle nije da se nauka ne predaje. Niti vidim veliku razliku između stavova makroekonomista nižeg i srednjeg ranga zaposlenih u ECB ili Komisiji i, na primjer, onih u MMF-u, osim prirodnog prepoznavanja političke realnosti. Naprotiv, mislim da je problem isti kao u Americi, samo se razmjere razlikuju.
Akademski stručnjaci često pogrešno pretpostavljaju da će se nešto što oni među sobom smatraju notornom činjenicom reflektovati u političkoj debati, bilo da ta pitanja imaju snažan ideološki element ili da su umiješani krupni finansijski interesi. Zapravo, postoji zajednica političkih savjetodavaca koja stoji između stručnjaka i političara, i iako su pojedini iz ove zajednice stvarno zainteresovani za dokaze, drugi su naklonjeniji konkretnoj ideologiji ili interesima kapitala, ili onome što „prolazi“ kod nekog dijela javnosti. Neki iz ove zajednice su možda i ekonomisti, ali to su ekonomisti koji će – ako uopšte imaju nekog makroekonomskog iskustva – rado zanemariti iskustvo.
Zašto je onda „fundamentalizam izbalansiranog budžeta“ dominantniji u Evropi nego u SAD? Mislim da odgovor ne možemo naći u nekoj razlici u makroekonomskoj misli među ovim kontinentima. Neki ukazuju na dominaciju ordoliberalizma u Njemačkoj, ali ona se ne razlikuje mnogo od dominacije neoliberalizma u američkoj savjetodavnoj zajednici. Možda ima nešto u sposobnosti akademskih stručnjaka u Americi (naročito jednog stručnjaka) da zaobiđu savjetodavnu zajednicu preko uobičajenih i modernijih medija. Međutim, pretpostavljam da je veći faktor samo novije iskustvo.
Amerika nikada nije imala krizu finansiranja duga. „Obveznički osvetnici“ se nikad nisu pojavili. U eurozoni jesu, i to je na evropske političare ostavilo ozbiljan efekat na koji savjetodavci mogu da igraju, i koji ostavlja protivnike štednje nemoćnima. Ne pokušavam da opravdam motive onih koji podgrijevaju vjerovanje u fundamentalizam izbalansiranog budžeta, već samo ističem da je nauci i dokazima teže da na sebe skrenu pažnju. Razlika između fundamentalizma koji negira koncept evolucije i fundamentalizma koji negira principe makroekonomije je u tome što ovaj drugi odmah ostavlja posljedice.
Simon Wren-Lewis, Social Europe Journal, 18.8.2014.
